Gio dục: Tai hại của tham nhũng
Nguyễn Hưng Quốc
Cc quan chức Việt Nam cho rằng cc vụ tham nhũng trong lnh vực gio dục khng nhiều v quy m khng lớn"
Lin quan đến lnh vực gio dục ở Việt Nam, vo cuối thng 5 vừa qua, c một sự kiện thu ht sự ch của quần chng: cuộc hội thảo quốc tế
về chống tham nhũng tại H Nội vo ngy 28 thng 5.
Cuộc hội thảo do hai đơn vị cng đứng ra tổ chức: Bộ Gio dục v Đo tạo Việt Nam v Đại sứ qun Thuỵ Điển tại H Nội. Đọc cc bi tường thuật đăng tải trn bo ch Việt Nam về cuộc hội thảo ấy, chng ta bắt gặp một sự mu thuẫn kh th vị: trong khi cc quan chức Việt Nam, từ Thứ trưởng Bộ Gio dục v Đo tạo đến Thanh tra Chnh phủ đều khẳng định vấn đề tham nhũng trong lnh vực gio dục tại Việt Nam khng c g trầm trọng, kiến của cc chuyn gia cả Việt Nam lẫn quốc tế đều ngược lại.
ng Rolf Bergman, Đại sứ Thuỵ Điển th cho tham nhũng vẫn trn lan; Đại sứ c th cho biết tham nhũng lm thất thot khoảng 1-2% tốc độ tăng GDP mỗi năm của Việt Nam; Đại sứ Thuỵ Sĩ th nhắc nhở mọi người l theo chỉ số cng bố của Tổ chức minh bạch quốc tế năm 2009, Việt Nam
được 2,77 điểm, đứng thứ hạng khng cao trong số 180 nước so snh.
Cc quan chức Việt Nam, ngược lại, cho cc vụ tham nhũng trong lnh vực gio dục khng nhiều v quy m khng lớn: Theo thống k của Bộ GD&ĐT, từ năm 2006 đến nay c 8 hnh vi tham nhũng tại cc cơ sở gio dục thuộc quản l của Bộ GD&ĐT; 2 hnh vi tham nhũng tại cc cơ sở thuộc quản l của Bộ, ngnh khc; 13 sở GD&ĐT c pht hiện
hnh vi tham nhũng tại một số cơ sở do mnh quản l. Những hnh vi ny đ được pht hiện kịp thời v xử l nghim.
Ngoi cc số liệu chắc chắn l khng đng tin nu trn, một trong cc lập luận m giới chức Việt Nam đưa ra để biện hộ cho nhận định của họ l ngn sch gio dục, sau khi trừ tiền lương, cn lại rất t. M tiền cấp t th
cơ hội tham nhũng cũng t.
Thật ra, lập luận như thế hon ton khng thuyết phục. Thứ nhất, khng c chứng cứ no cho thấy ngn sch t th tham nhũng t cả. Đ đnh l khng c cn bộ no trong lnh vực gio dục c thể bỏ ti cả mấy chục triệu đ la như cc cn bộ trong lnh vực đầu tư hay xy dựng. Nhưng điều đ khng c nghĩa l ngn sch t th c t người tham nhũng. Tham nhũng vi trăm ngn đ, vi chục ngn đ, thậm ch, vi ngn đ th cũng vẫn l tham nhũng.
Thứ hai, ngn sch gio dục thường phn tn, ở nhiều cấp v nhiều trường khc nhau; tnh chất phn tn ấy l điều kiện thuận lợi cho tham nhũng: mỗi nơi cắn x một t. Rất kh kiểm sot v kiểm tra.
Thứ ba, ni đến tham nhũng, khng thể giới hạn trong số tiền của nh nước. Vi vĩnh một cch bất chnh tiền bạc của phụ huynh học sinh cũng l tham nhũng. Bun bn bằng cấp, học vị, học hm v chức tước trong ngnh gio dục cũng l tham nhũng. M ở kha cạnh ny, cơ hội để tham nhũng lại nhiều v cng: khng c lnh vực no c nhiều người tham gia như l trong lnh vực gio dục.
Ở Việt Nam hiện nay c hơn 22 triệu học sinh. Cộng với hng trăm ngn sinh vin đại học v hậu đại học. Rồi cn số lượng cực lớn cc gio vin v gio sư nữa. Tất cả đều l những nguồn tiền, d nhỏ, cho những kẻ tham nhũng.
Bởi vậy, tham nhũng trong lnh vực gio dục kh phổ biến v cũng kh đa dạng. Theo Tiến sĩ Nguyễn Đnh Cử thuộc Viện Dn số v cc vấn đề x hội, Đại học Kinh tế Quốc dn, chỉ ring trong hệ thống gio dục phổ thng, c đến
9 hnh thức tham nhũng khc nhau: chạy trường (năm 2006, muốn vo học trường Phổ thng Trung học L Qu Đn, TP.HCM, mất 2000 USD); chạy điểm (vụ chạy điểm 553 triệu đồng ở Bạc Liu); tham nhũng qua dạy thm; lạm thu ph gio dục; độc quyền xuất bản sch gio khoa; tham nhũng trong tuyển dụng, đề bạt v lun chuyển gio vin; rt ruột cc cng trnh xy dựng (kin cố ho trường học pht hiện 14% phng học gy thất thot hơn 27 tỷ đồng); x xẻo khi mua thiết bị dạy học; x xẻo kinh ph dự n gio dục.
Nguyễn Đnh Cử chỉ giới hạn ở cấp phổ thng, từ tiểu học đến trung học. Cn ở đại học th sao? Th chắc chắn cũng đầy tham nhũng. Tham nhũng từ khu tuyển sinh đến khu tốt nghiệp. Muốn bảo vệ luận n thnh cng? Phải c qu cp cho cả gio sư hướng dẫn đến cc gio sư phản biện. Những điều ny bo ch trong nước đ ni đến kh nhiều.
Viết đến đy, ti sực nhớ một lần, năm 1996, nh ph bnh Đỗ Lai Thu chở ti đến chơi ở nh gio sư Trần Quốc Vượng. Buổi tối. Hm đ Gio sư Trần Quốc Vượng vừa mới được bổ lm chủ nhiệm Khoa Văn ho học ở trường Đại học Quốc gia H Nội. Lu rồi, ti hon ton khng nhớ tối đ chng ti ni chuyện g với nhau. M, thật ra, ni chuyện cũng khng nhiều. Cuộc ni chuyện thường xuyn bị ngắt qung bởi cc c điện thoại gọi đến Trần Quốc Vượng. Khng biết những người bn kia ni g. Ti chỉ nghe giọng Trần Quốc Vượng gắt ln: Để mai tnh, my! hay By giờ tao đang c khch! Sau đ, c tiếng g cửa. Trần Quốc Vượng vừa mở cửa vừa la lớn: Tao đ ni l tao đang c khch m! Khch Việt kiều đấy nh! Về đi! Thế nhưng mấy người kia vẫn vo. Vẫn cười cười. V vẫn ni chuyện. Từ dng điệu đến giọng ni đều c vẻ g vừa nịnh nọt vừa bẽn lẽn.
Qua cu chuyện của họ, ti biết họ đang vận động cho cc chức vụ trong ci Khoa mới vừa được thnh lập. Trần Quốc Vượng, tnh tnh bỗ b, vừa gắt gỏng vừa xua tay. Mấy người kia vẫn năn nỉ. Đỗ Lai Thu ngồi cắm ci đọc cuốn sch anh mang theo. Ti nhn mng lung ln kệ sch v mấy bức tranh treo trn tường, nhưng vẫn lắng nghe cu chuyện với tất cả sự t m của một tn Việt kiều lần đầu tin về nước. Trước, lc ở Việt Nam, ti cũng đ từng đi dạy học; nhưng, th thực, ti hon ton khng biết g về những kiểu vận động cửa sau như vậy. Dạy học ở ngoại quốc, ti lại cng khng biết những vụ như vậy. Tối hm đ, lần đầu tin trong đời ti biết thế no l chạy chọt.
Dĩ nhin, kể lại chuyện trn, ti khng muốn ni Trần Quốc Vượng dnh dng đến tham nhũng. Khng. Tuyệt đối ti khng c ấy. Tnh cch ng khng phải l người như vậy. ng cũng khng cần lm vậy. Điều lm ti ngạc nhin v để lại trong ti ấn tượng su đậm nhất l cch thức vận động chức vụ ở Việt Nam: Luồn ci v đi cửa sau. Trong lnh vực gio dục m cn thế, huống g cc lnh vực khc bo bở hơn? Tr thức m cn thế, huống g những người khng phải l tr thức?
Đồng số tiền đt lt trong lnh vực gio dục chắc khng nhiều. Nhưng số tiền nhỏ khng c nghĩa l tc hại của chng cũng nhỏ. Ngược lại. C thể ni khng ở đu tham nhũng lại c tc hại lu di v su sắc cho bằng tham nhũng trong gio dục. Một cn bộ ngnh xy dựng tham nhũng, cng lắm, lm cho cng trnh giảm chất lượng đi một t. Giảm th sửa. Một cn bộ thuế vụ tham nhũng, ngn sch nh nước sẽ bị giảm đi một t. Giảm th b. Một cn bộ hải quan tham nhũng, một số mặt hng lậu c thể trn vo nước; hại th c hại, nhưng ni thực tnh, trừ ma tu, chng cũng chẳng lm chết ai cả.
Cn tham nhũng trong gio dục?
Qua cch chạy điểm v bun bn bằng cấp, người ta sẽ tạo ra v số những tr thức giả, vừa km ti vừa km tư cch, những kẻ sẽ gp phần ph huỷ bất cứ một dự n tốt đẹp no của x hội. Dạy học, họ sẽ l những thầy c gio dốt. Lm việc, họ sẽ l những cn bộ tồi. Khi ci dốt v ci tồi ngồi cao hơn vị tr vốn c của chng, chng trở thnh gian.
Nhưng tai hại nhất l ở hai điểm ny:
Thứ nhất, chng tạo ra hoặc khot su thm cc bất cng trong x hội. Ni đến chuyện bnh đẳng, hầu như ai cũng thừa nhận: quan trọng nhất l sự bnh đẳng trong cc cơ hội gio dục. C cơ hội gio dục l c cơ hội thăng tiến. C cơ hội thăng tiến l c tương lai. C tương lai l c tất cả. Với sự xuất hiện của tham nhũng, cơ hội gio dục của rất nhiều người sẽ bị cướp mất: v ngho, họ khng thể vo học được cc trường c chất lượng cao; hay v ngho, khng thể học thm ngay với cc thầy c gio đang đứng lớp, do đ, khng thể c điểm cao; v cũng do đ, mất hẳn tự tin, chẳng hạn.
Nhưng tai hại thứ hai ny mới thực sự lớn: chng lm cho trẻ em, ngay từ nhỏ, đ mất hẳn niềm tin vo cng l. Thi tuyển vo trường, cc em biết kết quả khng thuộc ở khả năng hay sự cố gắng của bản thn m chủ yếu tuỳ thuộc vo qu cp của bố mẹ. Ngồi trong lớp học, cc em biết r thi độ của thầy c gio đối với mnh sẽ khc hẳn đi khng phải do hạnh kiểm bản thn m do sự ho phng của bố mẹ cc em. Những bi học đầu đời, do đ, l những bi học xấu: mọi chuyện đều, c khi chỉ, được giải quyết bằng tiền. V đồng tiền khn lun lun l đồng tiền đi cửa sau.
Với những bi học đầu đời như vậy, tương lai cc em sẽ ra sao?
V đất nước sẽ ra sao?
Ti khng dm nghĩ tới.
Xin nhường cu trả lời cho qu bạn đọc.
Nguyễn Hưng Quốc
01/06/2010
Nguồn: Blog Nguyễn Hưng Quốc (VOA)